Tarak Tamgalı Gökbayrak
Tuncer KALKAY
Bir milletin, belli bir topluluğun veya bir kuruluşun simgesi olarak kullanılan, renk ve biçimle özelleştirilmiş, genellikle dikdörtgen biçiminde olan kumaş, bayrak olarak tanımlanmaktadır. Bayrağın değeri pamuk, atlas ve ipekten yapılmasına bağlı olmayıp, temsil ettiği milletin kıymeti ile ölçülür. Bayrak bir milletin varlığının ve bağımsızlığının sembolü, tarihinin hatırasıdır. Devletin hakimiyetini, bağımsızlığını ve şerefini temsil ettiği için bayrağa saygı gösterilmesi gerekir.
Kırım Tatarlarının milli bayrağı; Türklüğü temsil eden gök mavisi zemin üzerinde yer alan ve binlerce yıllardan beri çeşitli Türk boylarında da kullanılagelen üç dişli ve altın sarısı rengindeki Tarak Tamgadan oluşmaktadır.
Türk boyları ve kabileleri kendilerine ait olan ve birbirinin aynısı olmayan tamgaları ile hayvanlarını ve eşyalarını işaretleyerek, mallarının aidiyetinin belli edilmesini sağlarlardı. Bu tamgalar aynı zamanda başbuğların hükümranlık sembolleriydi. Her Türk boyunun kendini simgeleyen ayrı bir tamgası bulunmaktaydı. Bu tamgalar mühür gibi kullanıldıkları gibi, mezar taşlarına da kazınarak nesilden nesile bin yıllar boyu aktarılmıştı.
Kırım Tatar Milli Bayrağı’nda yer alan Tarak Tamga’da çeşitli Türk boylarında, özellikle Kırım’da görülmekle birlikte; anlamı hakkında çeşitli rivayetler bulunmaktadır. Bugünkü hali ile Tarak Tamga, Kırım Hanlığında ortaya çıkmaktadır. Kırım Hanlığının başşehri olan Bahçesaray’da bulunan Hansaray’ın bazı giriş kapıları ve duvarlarında da Tarak Tamga’lar görülmektedir.
Kırım Hanlığında; Han’ın yanında Kalgay ve Nureddin'in yönetimde önemli etkileri bulunmaktaydı. Kalgay, Han adayı, veliaht anlamında olup, Han’ın kardeşleri ya da oğulları arasından, Han tarafından tayin edilirdi. Devlet idaresinde en yüksek mevkide Han, Onun altında Kalgay bulunurdu. Kalgay’ın özel veziri, memurları ve divanı vardı. Kalgay ve divanı ölüm cezası dışında önemli yargılama yetkisine de sahipti. Ölüm cezası ile yetki yalnız Han’a aitti. Han savaşlarda bulunmadığı zamanlarda orduya Kalgay komuta ederdi. Hanların, Hansaray’ına karşılık, Kalgay’ın Akmescit civarında, Salgır nehri kenarında büyük ve geniş bahçeli sarayı vardı. Kalgay adayı, ikinci veliaht anlamında olan, Nureddin’in veziri olmakla birlikte divanı yoktu. Dava göremez ve karar veremezdi. Bahçesaray şehri civarında kendine özgü sarayı bulunmaktaydı.
Tarak Tamga’daki üç dişin, Kırım Hanlığındaki bu üç gücü gösterdiği; tarağın orta dişini Han’ın, sağ dişini Kalgay’ın, sol dişini ise Nureddin’in temsil ettiği rivayet edilmektedir. Bir başka rivayette ise, Tarak Tamga’nın terazi şekli ile adaleti temsil ederek, Kırım Hanlığının adil olduğu anlatılmaktadır.
1917 yılında kurulan, Kırım Demokratik Cumhuriyetinin de milli bayrağı olarak, Tarak Tamgalı Gökbayrak kullanılmıştır. Kırım Demokratik Cumhuriyetini ilan edecek olan ve 9 Aralık 1917 tarihinde açılan I. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın açılış günü münasebetiyle, Kırım’ın bütün şehir, kasaba ve köylerindeki Türk-Tatar daireleri, evleri ve sokakları Tarak Tamgalı Gökbayrak’larla süslenmişti.
Vatan Kırım’ın Akmescit şehrinde 74 yıl aradan sonra toplanan II. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nda da, Gökbayrak, milli bayrak olarak Kurultay salonlarına asılmıştı. 26-30 Haziran 1991 tarihleri arasında toplanan II. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın, 30 Haziran 1991 tarihli oturumunda kabul ettiği “Kırım Tatar Halkının Milli Bayrağı ve Milli Marşı Hakkındaki Kararı” aşağıdaki gibidir.
“1917 senesi Kurultay’ının varisleri olarak ve Kırım Tatar halkının milli devlet kurumu ananelerini devam ettirerek kurultay karar vermiştir;
1- Kırım Tatar halkının milli bayrağı, direğe bağlanan kenarında üst tarafta altın tamgası olan dört köşeli gökmavidir. Bayrağın eninin boyuna oranı 1/2’dir.
2- Kırım Tatar halkının milli marşı Numan Çelebi Cihan’ın ‘Ant Etkenmen’ adlı eseridir.
3- Kırım Tatar halkının Meclis’ine milli bayrak ve marşın kullanma yönetmeliğini onaylama yetkisi verilmiştir.”
Kırım Tatar bayrağı olan Gökbayrak’ın, gök mavisi zemin üzerinde sol üst köşeye yakın bölümünde sarı renkli tarak tamga bulunmaktadır. Gök mavisinin internet renk kodu olarak “#6495ED” , tarak tamganın internet renk kodu olarak “FFFF00” kullanılması daha sağlıklı sonuç vermektedir (**). Ölçüleri gösterilmiş standart Gökbayrak aşağıdaki gibidir.
Ölçüleri belirtilmiş standart Gökbayrak (*)
(**) http://www.qirimtatar.info
26 Haziran Bayrak günü klibi (QHA):
Qaradeñiz Production'un "Milli Bayrak" şarkısı için hazırladığı yeni klibi:
(Klipte yer alan ünlü Kırım Tatar sanatçılar; Zore Kadıyeva, Merlen Settarov, Asiye Saale, Seytabla Memetov, Asan Bilalov, Emine Mustafayeva, Reana Tarkova, Asan Hayretdinov, Maye Anafiyeva ve Ernest Halilov)
