Kurucusu olduğumuz Kırım Vakfı'nın Yurtdışı Türkler ve Akraba Toplulukları Başkanlığı (YTB) ile birlikte düzenlediği “Bir Zamanlar Dobruca” adlı kitabın tanıtım programı ve fotoğraf sergisi açılış kokteyli 2 Kasım 2024 tarihinde gerçekleştirildi.
Açılışa Ankara Milletvekili ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Dışişleri Komisyonu Üyesi Prof. Dr. Kürşad Zorlu, Ukrayna'nın Ankara Büyükelçisi Vasıl Bodnar, Litvanya'nın Ankara Büyükelçisi Ricardas Degutis, Gölbaşı Kaymakamı Erol Rüstemoğlu, YTB Başkan Yardımcısı Murat Kazancı, Polonya'nın Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Maciej Lang, Romanya'nın Ankara Büyükelçiliği Müsteşarı Alina Huszar, Kırım Tatar Milli Meclisi (KTMM) Üyesi ve Şefika Gaspıralı Uluslararası Kadın Birliği Başkanı Prof. Dr. Gayana Yüksel, Genel Başkanımız Mükremin Şahin, Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, Kırım Tatar Teşkilatı Platformu Koordinatör Başkanı Ümit Şilit, Eskişehir Kırım Derneği Başkanı Recep Şen, Dünya Kırım Tatar Kongresi Genel Sekreteri Av. Namık Kemal Bayar, Dünya Uygur Kurultayı Genel Sekreteri Prof. Dr. Erkin Emet, Kafkas Dernekleri Federasyonu (KAFFED) Genel Başkan Yrd. Şeneser Tokmak, Dünya Ahıska Birliği Ankara Temsilcisi Zakir Mehmetoğlu, Azerbaycan Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Selçuk Önal, Kazan Tatarları Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Roza Kurban da katıldı.
Kırım Vakfı “Tarih ve Kültür Konferansları”nın ikinci dönemi olan 2024-2025 sezonunun ilk programına YTB tarafından yayınlanan ve Dr. Filiz Tutku Aydın Bezikoğlu, Dr. Metin Ömer ile Doktora adayı Edige Burak Atmaca tarafından hazırlanan “Bir Zamanlar Dobruca - İki Dünya Savaşı Arasında Kırım Tatarları ” adlı kitapta kullanılan fotoğraflardan oluşan fotoğraf sergisinin açılışı ile başladı.
Genel Sekreterimiz Ülkü Aksel’in sunuculuğunda gerçekleşen programın fotoğraf sergisi açılışında Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay ile kitabın yazarlarından Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi (ASBÜ) Öğretim Üyesi Dr. Filiz Tutku Aydın birer konuşma gerçekleştirdi.
Kalkay konuşmasında, Kırım Hanlığı'nın 1783 yılında Rusya tarafından işgal edilmesinin ardından bir asırdan fazla süren kitlesel göçlerin başladığını, Kırım Tatarlarının bu zorunlu göçler sonucunda Osmanlı Devletinin çok farklı bölgelerine yerleştirildiklerini, çok olumsuz şartlarda kalsalar da yerleştikleri bölgelerde hayata tutunmayı başararak, kimliklerini koruduklarını, kültürlerini yaşattıklarını ifade etti. Bu bölgelerden birisi olan Dobruca’nın öneminin bu kitaptaki bilgiler ile ortaya konduğunu ve yapılan çalışmalarında fotoğraflar ile desteklendiğini belirtti. Dolayısıyla sergide yer alan fotoğrafların tarihi değerine dikkat çekti.
Kitabın yazarlarından Bezikoğlu konuşmasında, Serginin daha önce Romanya’nın Köstence şehrinde gerçekleştirildiğini belirtti, Aynı serginin Kırım Vakfı’nın inisiyatifiyle bugün Türkiye’de de düzenlendiğini ifade eden Bezikoğlu, sergideki fotoğrafların ise Kırım Millî Merkezi Arşivi sayesinde günümüze kadar geldiğini ve özel arşivlerden alınmaları nedeniyle ilk defa gün yüzüne çıktığını vurguladı.
Bezikoğlu, kitabın hayat bulmasında çok önemli bir yeri olan bu fotoğrafları temin ettiği Ünsal Aktaş’a şükranlarını sunarak, katılımcılara da keyifli izlemeler diledi.
Fotoğraf sergisinin katılımcılar tarafından izlenmesi ve yapılan ikramların ardından tanıtım programının açılış konuşmaları başladı.
Konferans öncesi Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay, YTB başkanı Murat Kazancı, Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasil Bodnar, TBMM Dışişleri Komisyonu Üyesi ve Ankara Milletvekili Prof. Dr. Kürşad Zorlu birer konuşma yaptı.
Kalkay konuşmasında, Dobruca’daki Kırım Tatar milli hareketinin en önemli çalışmalarından biri olan Emel Dergisi’nin bir nevi İsmail Gaspıralı’nın Tercüman Gazetesinin farklı bir versiyonu gibi işlevi üstlendiğini ve Romanya’da yayınını durdurmak zorunda kalan Emel’in aralarında 1955 yılında kurulan Kırım Derneği’nin kurucu üyelerinin de bulunduğu bir kadro tarafından Ankara’da ikinci defa yayınına başladığını ve Emel’in bu ışığının Türkiye’deki önemli bir kesim tarafından görüldüğünü ifade etti. Kalkay bu eser yanında Kırım’a yönelik çok büyük değer taşıyan eserlerin kazandırılmasındaki rolü nedeniyle YTB’ye teşekkürlerini iletti.
YTB Başkan Yardımcısı Murat Kazancı konuşmasında, YTB olarak Türk soyluların kültürel miraslarını korumalarına, millî kimliklerini yaşatmalarına ve bunları gelecek kuşaklara aktarmalarına katkı sağlayan bu tür projeleri desteklediklerini belirtti. Murat Kazancı ayrıca, “Geçmişe yön veren olayların, süreçlerin ve kişilerin kayıt altına alınarak bugün eve geleceğe taşındığı bu eserleri, kardeş topluluklarımızla neden güçlü bağlarımıza sahip olduğumuzun önemli bir göstergesi olarak görüyoruz.” diyerek eserin Türk dünyası için önemine değindi. Kazancı, Kırım Tatar halkının millî lideri ve Ukrayna Milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun hayatını ve mücadelesini anlatan bir çalışmanın hayata geçirileceğini de ifade etti.
Ukrayna Büyükelçisi Vasıl Bodnar, “Bir Zamanlar Dobruca” adlı eserin yayımlanmasının Kırım Tatar halkı için çok önemli bir faaliyet olduğunu belirterek, kitapların süre gelen kültürel devamlılığın bir garantisi olduğunu vurguladı.
Büyükelçi Bodnar ayrıca, çeşitli ülkelerdeki Kırım Tatar diasporaları hakkında yayınlanan çalışmalara değindi. Kırım Tatarlarının barış içerisinde yaşama isteğinin Kırım topraklarına Rusların gelmesiyle bu isteklerinden mahrum kaldıklarını vurguladı. Sözlerine “Ruslar Kırım'a 200 yıl önce geldiğinde de aynı şey yaşanmıştı değil mi?” ifadeleriyle devam eden Bodnar, Rusya’nın Ukrayna topraklarını işgaline de değinerek “Bugün Ukrayna'ya savaş ve silahla geldiklerinde de yine aynı şey yaşandı. Bu tekerrürlerin nedeni kötülüğün kökünün maalesef cezalandırılmamış olması.” cümlesiyle konuşmasını sonlandırdı.
Ankara Milletvekili Kürşad Zorlu konuşmasında Kırım’ın Türk milletinin büyük bir kaygısı olduğunu belirterek 2014 yılında Kırım’ın Rusya tarafından işgal edilmesiyle Kırım Tatarlarının sürgününün devam ettiğini vurguladı. Zorlu, “Eğer o gün dünya bu sürgünün ardından yaşanan bu yasa dışı ilhaka karşı çıkmış olsaydı, bugün belki Ukrayna'daki bu savaş yaşanmamış olacaktı.” ifadelerini kullanarak Ukrayna topraklarında süregelen savaşa da değindi. Türkiye’nin daima Ukrayna’nın toprak bütünlüğünün yanında olduğunu vurgulayan Zorlu, savaşın kısa süre içerisinde sonlanması dileğinde bulundu. Zorlu, son olarak konuşmasında Kırım Türklüğünün tekrardan Kırım’da yaşamaya devam etmesini umduğunu kaydetti.
Konuşmaların ardından Dr. Filiz Tutku Aydın Bezikoğlu Konferansına başladı.
“Bir Zamanlar Dobruca – İki Dünya Savaşı Arasında Kırım Tatarları” adlı kitabın yazarlarından olan Filiz Tutku Aydın Bezikoğlu, Dobruca’nın bir zamanlar küçük Tataristan, Küçük Kırım olarak anıldığından bahsederek Kırım Tatar kültürünün günümüze dek sürmesinde ve aktarılmasında çok önemli bir yeri olduğunu ifade etti. Bezikoğlu, konuşmasının başında Kırım Tatarlarının millî lideri Kırımoğlu’nun “Nereyi kaybedersek kaybedelim, Türkiye’yi kaybetmeyelim. Çünkü Türkiye tek sığınağımız.” ifadesine yer verdi.
Bezikoğlu; kitapta ele alınmış olan Kırım Tatarları tarafından oluşturulan derneklerin, vakıfların, Emel ve Tercüman gibi gazete ile dergilerin Kırım Tatarlarının etnik bir halk olmaktan çok millî bir kimlik, bir millet oluşumuna hizmet ettiğini aktardı. Nitekim Kırım Tatar diasporalarının bu oluşumlardaki rolünü ele alan Bezikoğlu ayrıca, “Diasporada da milliyetçilik en az ana vatanda olduğu kadar güçlü olabiliyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Zamanında Romanya devletinin Kırım Tatarları için özgürlük ortamı yarattığı söyleyen Bezikoğlu, Romanya’da gelişen Kırım Tatar diasporası ve bu diasporaların faaliyetlerinden de bahsederek, Cafer Seydahmet Kırımer, Müstecip Ülküsal, Mehmet Niyazi, Selim Abdülhakim ve İbrahim Temo gibi tarihe geçmiş Kırım Tatarlarının bu diasporadaki rollerine ve önemli çalışmalarına değindi. Eserinin kapağında yer alan Mehmet Niyazi Anıtı’na ayrıca değinen Bezikoğlu, bu anıtın ve resmin önemini “Bu resim bizim için çok önemli çünkü hareketin böyle sadece bir millet bir azınlık hareketi olmaktansa bir diasporik bir hareket olduğunu görüyoruz.” ifadeleriyle açıkladı.
Bezikoğlu, Dobruca’nın Türkiye’de yaşayan Kırım Tatarlarının kültürel kimliklerini ve varlıklarını korumalarının bir yolu olduğunu da belirtti. “Dobruca bizi Kırım’a bağlayan bir bağ” ifadelerini kullanan Bezikoğlu, Dobruca vasıtasıyla Kırım Tatar kültürünün Türkiye’ye getirildiğini kaydetti.
Konferans bitiminde soruları da cevaplandıran Filiz Tutku Aydın Bezikoğlu’na Tarih ve Kültür Konferansları’na bu konferansı ile yaptığı katkılardan ötürü Kırım Vakfı Başkanı Tuncer Kalkay tarafından bir plaket takdim edildi.
Konferansın ardından kitabın yazarlarından Bezikoğlu katılımcılara imzaladığı kitapları takdim etti.
