9 Aralık 1917’de Bahçesaray’da açılışını yapan Kırım Tatar Millî Kurultayı, Kırım Tatarlarını 1783’ten itibaren kuşatan esaret zincirlerini kırdı. 26 Aralık 1917 tarihinde Kurultay’da oylanıp kabul edilen Kanun-u Esasî (Anayasa) ile birlikte Kırım Ahalî Cumhuriyeti (Kırım Demokratik Cumhuriyeti) esası da kabul ve ilân edilmiş oldu.
Böylelikle Kurultay da kendisini Kırım Ahalî Cumhuriyeti’nin parlamentosu olarak ilân ederken, parlamentoya daimî olmak üzere üç reis seçildi: Hasan Sabri Ayvaz, Cafer Ablayev ve Ablâkim İlmiy. Parlamentonun Rusça kitabetinde Ali Efendi Badaninskiy ve Türkçe kitabetine de Seytömer Tarakçı seçildi.
Parlamentonun oluşturulmasının ardından gizli oylama usulüyle vekillerin Başmüdür’ü (Başbakan) seçmesi kararlaştırıldı. Vekiller tarafından seçilmiş olan Başmüdür, hükümetini kuracak ve ondan sonra da parlamentodan güvenoyu isteyecekti.
Yapılan oylama sonucunda Kırım Müslümanları İcra Komitesi Reisi ve Kırım Müftüsü olan Numan Çelebi Cihan, başmüdür olarak seçildi. Hükümetini teşkil ettikten sonra parlamentonun güvenoyunu 20 muhalif oya karşılık lehindeki 40 oy ile aldı.
Numan Çelebi Cihan’ın kurmuş olduğu millî hükümet kabinesi:
Hükûmet-i Milliyye Reisi ve Adliye Müdürü: Çelebi Cihan Efendi
Harbiye ve Hariciye Müdürü: Cafer Seydahmet Efendi
Maliye ve Vakıf Müdürü: Seytcelil Hattat Efendi
Diniye Müdürü: Ahmet Şükrü Efendi
Maarif Müdürü: İbrahim Özenbaşlı Efendi
Numan Çelebi Cihan’ın teşkil ettiği hükûmet, parlamentodan Şubat 1918’de bütün Kırım için Meclis-i Müessisân’ı (Kurucu Meclis) toplama görev ve yetkisini aldı. Böylece iki aylık tatilden sonra bütün Kırım için tekrar toplanılacaktı. 27 Aralık 1917’de hükûmet makamı Akmescit’e nakledildi. 31 Aralık’ta da Akmescit’te, Kırım Tatar millî hükümetinin görevine başladığını, anayasanın tam metnini ve Kurultay’da alınan diğer kararları içeren bir bildiri Türkçe ve Rusça olarak yayınlandı.
Fakat Bolşeviklerin, Kırım’da hücuma başlamaları ve 27 Ocak 1918’de hükûmetin makamının bulunduğu Akmescit’i işgal etmeleri üzerine Kırım Tatar Millî Hükûmeti, Kırım’a dair maksatlarını gerçekleştiremedi. Hükûmet reisi Numan Çelebi Cihan, Bolşevikler tarafından şehit edildi.
Rusya İmparatorluğu’ndan ayrılan diğer milletler gibi Kırım Tatarları da “her milletin tayin-i mukadderatının kendisine ait olması” hukukî esasından istifade ettiyseler de Bolşevik istilâsı sonucu bu haklarından mahrum bırakılmışlardır.
“Kırım Müslümanı, Kırım’ı daha mükemmel, daha muntazam bir surette tanzim etmek, kendi kanununu, kendi nizamını kendisi tertip eylemek için kurultayını açmaya karar verdi. Çünkü kurultay, o mukaddes heyet-i kanuniyyedir ki, Türk ırkına asırlarca intizam ve adalet temin etmiştir. Yalnız Türklere değil, onlarla beraber bütün milletler ve hatta bütün cihana bile saf ve temiz birer şâşaâ-i adalet serpmiştir.”
Numan Çelebi Cihan, Kurultay’ı ve önemini bu cümlelerle ifade ederken Akyar’a (Sevastopol) götürülmeden evvel Kırım Tatar halkına şu şekilde seslenmişti: “Kırım Hükûmet-i Milliyyesi ve Kırımlılar mutlaka tekrar yaşayacaklardır!”
Kaynak: QHA
